• Na drie kwartalen van krimp in de Nederlandse economie, toont het vierde kwartaal van 2023 een lichte stijging van 0,3% ten opzichte van het derde kwartaal. Ten opzichte van 2022 is er nog wel sprake van een daling van 0,5%.
• Verschillende signalen wijzen erop dat er enige verlichting optreedt in de schaarste op de arbeidsmarkt. De vraag naar personeel neemt iets af en het aanbod lijkt iets toe te nemen.
• In vergelijking met een jaar geleden vertoont de arbeidsmarktactiviteit onder zzp’ers – de mate waarin zij zich van opdracht naar opdracht bewegen – een lichte stijging van 20,1 naar 21,7% in het vierde kwartaal van 2023, ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2022. Ook de groep van latente professionals, die weliswaar niet actief op zoek is naar nieuwe opdrachten maar wel openstaat voor andere opties, is wat gegroeid. Tegelijkertijd is het aantal dat helemaal niet beweegt afgenomen.
• Er is een sterke stijging van het gemiddeld aantal aanbiedingen per opdracht. Tegen het einde van 2023 lag dit aantal bijna op hetzelfde niveau als tijdens de piek in het tweede kwartaal van 2020.
• Het aantal zzp’ers dat in loondienst (terug) wil, is iets toegenomen. Het blijft met 11,6% nog ver achter op het percentage in 2021, toen was dit 17,0%. Daarnaast geeft juist 13,0% van de werknemers aan dat ze (weer) als zzp’er zouden willen werken.
• De sourcingsdruk blijft onveranderd toenemen: gemiddeld worden zzp’ers ongeveer 18 keer per jaar benaderd voor een opdracht. Meer dan zes op de tien wordt minstens eens per kwartaal benaderd.
• Uit data van HeadFirst Group blijkt dat de tarieven van flexibel werkenden – zzp’ers en professionals in dienst van detacheerders – die in 2023 aan een nieuwe opdracht zijn gestart gemiddeld met 4,3% zijn gestegen ten opzichte van 2022.

• De ergste krapte lijkt over te zijn in de markt van hoogopgeleide zelfstandig professionals en gedetacheerden. Het aantal aanbiedingen op opdrachten stijgt en ligt bijna op het niveau van voor de coronacrisis. Het aantal opdrachten zonder aanbieding is steeds kleiner en beweegt onder de 10%. Tegelijkertijd zien we dat de arbeidsmarktactiviteit en sourcingsdruk aantrekken. Allemaal kenmerken dat ‘het aanbod’ zich roert en beschikbaar is of komt.
• Het aantal hoogopgeleide zelfstandig professionals is de laatste vijf jaar met bijna 30% gestegen. Dit is een explosieve toename van ongeveer 325.000 personen. Daarnaast zijn er in dezelfde periode ruim honderdduizend gedetacheerden bijgekomen.
• In de eerste helft van 2023 zijn de tarieven van hoogopgeleide zelfstandig professionals en gedetacheerden met gemiddeld 3,7% gestegen ten opzichte van dezelfde periode in 2022. Daarmee volgen de tarieven niet de inflatie, leveren zelfstandigen koopkracht in en detacheringsbureaus hun marge.
• Junior professionals, een groep die overwegend door detacheringsbureaus wordt aangeboden, zijn 8,3% duurder geworden. Zij zijn voor deze junioren beter in staat om o.a. de inflatie door te belasten aan opdrachtgevers. Terwijl opdrachtgevers juist meer de voorkeur geven aan medior en senior professionals, onder meer door AI-innovaties, de afvlakking van de economie en de uitdagingen met werknemers uit generatie Z. Desondanks hebben medioren in het eerste gedeelte van 2023 een ‘jasje’ uitgedaan qua tarief. Dit lijkt een compenserend effect van 2022, toen een stijging van meer dan 10% te zien was. Over twee jaar bezien middelt dit uit.
• Flexibele arbeid heeft het imago ‘duur’. Maar hoeveel duurder is flex nou echt? Tussen het inhuurtarief en vast salaris (incl. vakantiegeld, sociale- en werkgeverslasten) ligt een gemiddelde factor tussen 2,4 en 2,7. Naarmate het ervaringsniveau toeneemt, neemt de factor toe. In bepaalde zeer schaarse beroepsgroepen, zoals hoveniers of verzorgenden IG, klimt de factor naar bijna 4. Voor psychologen, beleidsambtenaren en beroepsgroepen – waar veelal ingekocht wordt via SLA’s en aanbestedingen – ligt de factor lager tot net tegen of onder de 2.

• De arbeidsmarktactiviteit (actief zelf op zoek naar een baan/opdracht) is historisch laag, zowel voor vast als flex, ingegeven door de krapte op de arbeidsmarkt. Daardoor komt meer nadruk te liggen op sourcing en actieve bemiddeling door intermediairs en detacheerders.
• Daartegenover staat een recordhoogte aan externe mobiliteit, wat voor werknemers in loondienst betekent dat zij bijna twee keer zo snel van werkgever veranderen als in 2015. In begin 2023 ligt de duur van een loondienstverband voor de gehele Nederlandse beroepsbevolking op korter dan vijf jaar, terwijl dat in 2015 nog acht jaar was.
• Deze is bijna twee keer zo groot als de interne mobiliteit. Wat concreet betekent dat werkgevers nauwelijks inzetten op interne carrières en doorgroeimogelijkheden, maar zich vooral concentreren op de werving op de externe arbeidsmarkt. Dit is een belangrijke aanjager van kosten en het verlies aan productiviteit en werkgeluk.
• Waar werknemers steeds korter in loondienst zijn, neemt de initiële opdrachtduur van opdrachtnemers – zelfstandig professionals en gedetacheerden – gestaag toe tot gemiddeld 205 dagen. Daarbij neemt ook het percentage opdrachten dat na de eerste opdrachtovereenkomst verlengd wordt weer toe, naar 61% in 2022.
• Het niet betalen of vragen van een marktconform arbeidsmarkttarief al naar gelang beroepsgroep en ervaringsniveau verlaagt de kans op het verlengen van een opdracht, zowel vanuit de opdrachtgever als opdrachtnemer geredeneerd. Het vergroot ook de noodzaak om meer transparantie en vergroot de roep om onafhankelijk data gedreven tariefinformatie.
• De kans om verlengd te worden en de duur van de opdracht – naast het tarief – is ook afhankelijk van type functie (inbedding), type project (kopstaart), initiële duur (hoe langer, des te lager de kans op verlening) en de branche (wel/geen aanbesteding).

• In het afgelopen jaar zijn er 127.000 nieuwe zzp’ers op de markt gekomen. Het is daarmee de snelst groeiende groep werkenden op de Nederlandse arbeidsmarkt, met inmiddels een aandeel van ruim 10% van de Nederlandse beroepsbevolking.
• Uit cijfers van Intelligence Group blijkt dat slechts 10,5% van de hoogopgeleide zzp’ers terug wil in loondienst. Begin 2021 was dit nog 17%.
• In 2023 neemt het aanbod van professionals toe, onder andere vanwege de enorme groei van hoogopgeleide zzp’ers (zelfstandig professionals). Hoewel het aanbod van actief werkzoekenden nog steeds bijzonder laag is, is de verwachting dat het aantal aanbiedingen op opdrachten licht stijgt en de banken van detacheerders in het begin van 2023 – in beroepsgroepen zoals IT en marketing – iets gevulder zijn dan een jaar geleden.
• Uit data van HeadFirst Group blijkt dat de tarieven van professionals die aan een nieuwe opdracht startten in 2022 gemiddeld met 3,8% gestegen zijn ten opzichte van 2021. Indien ook de verlengde overeenkomsten worden meegerekend in het gemiddelde tarief, dan is de gemiddelde tariefstijging een klein procentpunt lager op 3,1%. Deze daling komt doordat verlengingen veelal tegen hetzelfde tarief gaan, terwijl nieuwe opdrachten tegen een hoger tarief worden afgesloten.
• De hoogste tariefstijging was waarneembaar in het eerste kwartaal van het jaar. In de opvolgende kwartalen was de stijging minder groot, terwijl de schaarste en inflatie verder toenam.
• Indien we uitgaan van de verwachte stijging van CAO’s in 2023, zullen de uurtarieven van zelfstandig professionals in 2023 gemiddeld tussen de 4 á 6% stijgen. De afgesproken loonsverhoging voor vast personeel en tariefstijgingen voor zelfstandig professionals zullen niet veel van elkaar verschillen.
  • Uurtarieven volgen en houden gelijke tred met de CAO-ontwikkelingen. Het jaargemiddelde voor 2022 komt nu uit op 3,6%, al versnelde de loonafspraken zich in november 2022 naar 6,4%.
  • Detacheerders zullen, indien contracten en SLA’s dit toestaan, tarieven iets sterker laten oplopen om de actuele inflatie door te berekenen.
  • Opdrachtgevers nemen geen rigoureuze stappen om tarieven van professionals op lopende opdrachten op grote schaal te indexeren. Ze kiezen voor een performance based aanpak: professionals waarvan het tarief in lijn is met de prestaties, worden tussentijds niet of nauwelijks geïndexeerd. Professionals met goede prestaties en een uurtarief dat onder het marktgemiddelde ligt, worden wel – of in ieder geval eerder – geïndexeerd.

• Geen verrassing: IT’er zijn extreem schaars. De vraag neemt toe, maar het aanbod stijgt jaar op jaar ook met 6,9%. In de afgelopen tien jaar is het aantal IT’ers bijna verdubbeld en in 2030 zullen dat er ruim 1 miljoen zijn in Nederland. Tegen die tijd is één op de tien personen op de arbeidsmarkt IT’er.
• Er blijft een aanhoudende groeiende vraag naar IT’ers, zowel in vaste dienst als naar zelfstandigen. Die laatste groep groeit minder snel en is sterker afhankelijk van conjuncturele schommelingen.
• Er is steeds meer concurrentie tussen opdrachtgevers die vaker arbeidsmarktcommunicatie inzetten om aantrekkelijk te zijn, waardoor de één wel aanbiedingen heeft en de ander geen. Dit laatste is zeker een trend te noemen. De krapte op de markt van zelfstandigen maakt dat opdrachtgevers meer investeren in het ‘verkopen’ van hun opdrachten.
• Het aantal actieve baanzoekers is erg laag. Het gevecht om de latente baan- en opdrachtzoeker vindt vooral plaats op LinkedIn, netwerken, platforms en de eigen VMS/ATS systemen. Waar IT’ers in loondienst steeds vaker worden gehunt – bijna twee op de drie wordt minimaal een keer per kwartaal benaderd – valt op dat dat het actief sourcen van IT-professionals iets op haar retour lijkt. Dit kan parallel lopen met iets minder opdrachten op de markt en willen we ook geen trend noemen, aangezien het by far het belangrijkste sourcingskanaal is, zowel van vast als flex.
• Een op de vijf IT’ers weet structureel onder de radar te blijven. Dat is nog los van de groep die wel gevonden en benaderd wordt, maar niet reageert. Het recht op privacy en het recht om onbereikbaar te zijn is zeker een trend – al dan niet straks ondersteund door wetgeving in Nederland – waar IT’ers het voortouw op nemen op de arbeidsmarkt.
• Qua arbeidsvoorwaarden en pullfactoren hebben IT’ers al veel van hun wensen ingevuld gezien. Dat is steeds meer een hygiëne factor. Het verkopen van de klus, de opdracht en het werk, daar ligt de nadruk op. Wat ga ik doen? Met wie? Voor wie? En waarom? Met drie zinnen kom je er als werkgever niet meer.

Voor deze update hebben we de gerealiseerde uurtarieven van professionals – zzp’ers en professionals in dienst van detacheerders – in de eerste helft van 2022 geanalyseerd. Aan de hand van deze data konden we voor 46 beroepsgroepen, waarbinnen het aandeel professionals groot is, in kaart brengen hoe de tariefstijging zich heeft ontwikkeld ten opzichte van de eerder afgegeven voorspelling voor heel 2022. Mede ingegeven door een exceptioneel schaarse arbeidsmarkt en een razendsnel oplopende inflatie, zijn er drie belangrijke conclusies:

• De tariefstijging van professionals – praktisch en hoogopgeleid – is in het eerste half jaar van 2022 gemiddeld 4,7%.
• De verwachting is dat het uurtarief aan het eind van het jaar gemiddeld met 10,3% is toegenomen. Nog ruim 3% meer (!) dan in december 2021 al werd voorspeld.
• De gemiddelde afgesproken loonsverhoging voor vast personeel voor de eerste helft van 2022 is 3,1%. Daarmee blijven de salarissen achter op de huidige inflatie, inflatieverwachting én gemiddelde tariefstijging van professionals.

• Fees are expected to rise by 7% on average in 2022. Fees charged by highly educated professionals are expected to rise by 5%, while fees charged by professionals working in more vocational and operational jobs (blue collar workers) are expected to rise by at least 7%.
• If we focus on the professionals’ segment, we see that the only professionals for whom no fee increases are expected are logistics managers, librarians and curators. While the former do have a profession that is in demand, they are less in demand than last year. The greatest fee rises are expected for electrical engineers, sales and marketing managers, IT managers, database and network specialists, architects and engineering and forestry technicians.
• If we consider the more practical and operational segment, we see that only independent bus and tram drivers are expected to see their income reduced slightly (-1.1%). The greatest pay rises are expected for machine fitters, plumbers and pipe fitters, carpenters, electricians and electrical fitters, assembly workers, farmers and foresters, welders and platers and lorry drivers.
• Pay rises are mostly due to a constant, year-on-year increase of 1.8%. Such increases may largely seem to be due to inflation, but that is not always the reason. Increases or decreases in the number of outstanding vacancies in the profession also play a role. Fees fluctuate along with fluctuations in the number of outstanding vacancies, i.e. as the market becomes tighter or slacker. Together, these two factors explain the level of variance in the forecasting model for up to 90.6%.