Zzp’ers werkzaam als winkelverkoper, kinderverzorger, onderwijsassistent, kelner of barman/-vrouw werken in Nederland gemiddeld tegen de laagste uurtarieven. Zij kennen daarnaast een relatief lage schaarste-indicatie, wat voorspelt dat het uitzicht op tariefstijging beperkt is. Daartegenover staat dat in deze beroepsgroepen relatief weinig zzp’ers actief zijn, ten opzichte van het totaal van bijna 1,2 miljoen. Deze inzichten zijn gepubliceerd in de Talent Monitor van HR-dienstverlener HeadFirst Group en arbeidsmarktdata specialist Intelligence Group.

Focus op basis van de arbeidsmarkt

De handhaving op de wet DBA kreeg recent aandacht door een rapport van de Algemene Rekenkamer. De conclusie: de Belastingdienst is niet in staat schijnzelfstandigheid effectief te bestrijden. Marion van Happen, CEO HeadFirst Group: “De meest acute problemen met schijnzelfstandigheid doen zich voor aan basis van de arbeidsmarkt, waar uurtarieven laag zijn. We kijken daarom met interesse naar het MLT-advies van de SER, dat voorstelt om een ‘rechtsvermoeden van werknemerschap’ te laten gelden bij een tarief onder het maximumdagloon (30,- á 35,- euro per uur).”

De Talent Monitor zoomt in op deze groep zzp’ers. Hieruit blijkt dat schilders en schoonmakers van bouwwerken en bouwarbeiders ruwbouw een gemiddeld uurtarief van €30,- of hoger hebben en zeer schaars zijn. Zij hebben daardoor financieel een rooskleurig perspectief op de arbeidsmarkt. Ook scheppende en uitvoerende kunstenaars zijn schaars, al is hun gemiddelde uurtarief met €23,- een stuk lager. Beroepen die het moeilijker hebben, zijn onder andere kelners en barpersoneel, huishoudelijke hulpen en schoonmakers, kinderverzorgers en onderwijsassistenten en verkopers in winkels. Zij werken voor een gemiddeld uurtarief van €20,- of minder en de schaarste-indicatie is laag. In deze beroepsgroepen zijn relatief weinig zzp’ers actief, bij elkaar opgeteld slechts enkele tienduizenden. Kappers zijn hierop een uitzondering: we kennen in Nederland meer dan 25.000 freelance kappers, weliswaar werkzaam tegen een gemiddeld uurtarief van €23,-.

Laat ondernemers vrij ondernemen

Het rapport toont daarnaast dat zzp’ers met een uurtarief van €70,- of hoger zijn oververtegenwoordigd in beroepsgroepen als software-en applicatieontwikkelaars en –analisten, juristen en artsen. Specialisten op het gebied van sport & fitness en traditionele & alternatieve geneeskunde zijn grotendeels te vinden in de tariefgroep €35,- tot €70,-. Allemaal (zeer) schaarse beroepen, wat zich doorgaans uit in stijgende tarieven.

Van Happen: “Meer dan de helft van alle zzp’ers in Nederland heeft een uurtarief van €35,- of hoger. Er mag niet voorbij worden gegaan aan deze grote groep zelfstandigen die er bewust voor kiest om in vrijheid te ondernemen, een sterke onderhandelingspositie heeft en zeer tevreden zijn over de arbeidsomstandigheden. Als het nieuwe kabinet zich richt op passende maatregelen voor beroepen met lagere uurtarieven, kunnen we succesvol toewerken naar duidelijkheid voor alle zelfstandigen en hun opdrachtgevers.”

De Talent Monitor ‘Zzp’ers: beschermen of vrijlaten?’ is hier gratis te downloaden.

Morgenmiddag staat het Commissiedebat Arbeidsmarktbeleid op de planning. Met 36 onderwerpen op de agenda verwacht ik een versnipperd debat, met voor iedere partij een andere focus. In aanloop er naartoe deel ik graag enkele inzichten met betrekking tot het zzp-dossier en de huidige stand van zaken.

Lange tijd was het stil rondom de wet DBA, maar afgelopen week kreeg het bijbehorende handhavingsmoratorium weer de nodige aandacht door een rapport van de Algemene Rekenkamer. De conclusie was helder: de Belastingdienst is op dit moment niet in staat om schijnzelfstandigheid effectief te bestrijden. De veelbesproken uitkomsten komen naar verwachting ter sprake tijdens het debat, mede omdat de PvdA eerder het verzoek deed om staatssecretaris voor Fiscaliteit en Belastingdienst Van Rij aan te laten sluiten. Het verzoek kon niet rekenen op een meerderheid, maar dat het rapport op het netvlies staat bij politici is duidelijk.

Wet DBA heeft invloed op de inzetduur van professionals
Ondanks de aanhoudende onduidelijkheid omtrent handhaving, vervanging van de wet DBA en de doorontwikkeling van de webmodule, zien wij dat het aantal hoogopgeleide zzp’ers (zelfstandig professionals) blijft toenemen. Professionals die bewust kiezen voor het ondernemerschap en doorgaans door één opdrachtgever voor langere tijd (gemiddeld 14 maanden) worden ingehuurd vanwege hun kennis en expertise. Gedetailleerde informatie die wij eerder uiteen hebben gezet in het rapport ‘De zzp’er bestaat wél’, een must-read voor politici en beleidsmakers die zich bezighouden met het zzp-dossier.

Tegelijkertijd constateren wij een opvallende ontwikkeling bij opdrachtgevers die zelfstandig professionals inhuren. Zij committeren zich vaker – doorgaans in goede samenwerking met intermediairs – aan een maximale inzettermijn van twee jaar, al dan niet vastgesteld in hun inhuurbeleid. Hoewel de wet DBA (nog) niet wordt gehandhaafd en er vooralsnog geen duidelijkheid is over een alternatief plan, kan gesteld worden dat de ‘wet’ invloed heeft.

Richt handhaving op specifieke sectoren
Handhaving van de wet DBA in het hogere segment van de arbeidsmarkt is ongewenst. Ik adviseer daarom om de pijlen te richten op sectoren, waar het percentage kwetsbare zzp’ers groot is. Zzp’ers die tegen lage uurtarieven werken, moeite hebben om financiële buffers op te bouwen en gedwongen zzp-schap op grotere schaal voorkomt. Hoewel slechts 7% zich categoriseert als ‘gedwongen zzp’ (+/- 80.000 werkenden op de arbeidsmarkt), is het van belang dat we dit met elkaar bestrijden en kwetsbare werkenden beschermen.

Resultaten van de webmodule-pilot lieten eerder zien dat in sectoren als bouwnijverheid, horeca en transport de kans op ‘indicatie in dienstbetrekking’ het grootst is. Deze sectorale benadering sluit aan bij het Belgische model met haar Arbeidsrelatiewet. Bij onze Zuiderburen wordt schijnzelfstandigheid effectief bestreden door (1) duidelijker onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen en (2) strenger te handhaven in sectoren waar de kans op onderbetaling en financiële kwetsbaarheid het grootst is.

Ook het MLT-advies van de SER biedt meer duidelijkheid met betrekking tot handhaving. Een concreet voorbeeld uit dit advies is het ‘rechtsvermoeden van werknemerschap’ onder het maximumdagloon van €30 à €35 per uur. Deze richtlijn zal de uitvoerbaarheid van handhaving bevorderen en is ook gericht op sectoren waar kwetsbare zzp’ers gebaat zijn bij meer bescherming en zekerheid. De beperkte kwantitatieve en kwalitatieve capaciteit van de Belastingdienst, zoals geconcludeerd wordt in het rapport van de Algemene Rekenkamer, kan dan optimaal benut worden.

Nuance in de discussie
Samenvattend is dit rapport de zoveelste pagina in het zzp-hoofdstuk en blijft het tot dusver onduidelijk wat de volgende stap gaat worden in dit dossier. Ik mis de nuance in het politiek-maatschappelijke debat over zzp’ers aan de basis van de arbeidsmarkt. Het leeuwendeel van de zzp-populatie kiest bewust voor het ondernemerschap en is zeer tevreden over de arbeidsomstandigheden. Laten we oog hebben voor die ontwikkeling, omdat we alle werkenden ten tijde van krapte ongelofelijk hard nodig hebben. HeadFirst Group denkt graag mee met de volgende stap.

Het nieuw kabinet is inmiddels al een tijd van start, er ligt een ambitieus coalitieakkoord op tafel en de nieuwe bewindspersonen zijn inmiddels redelijk ingewerkt. Dat is te merken in Den Haag. Ambtenaren zijn druk bezig met het schrijven van beleidsplannen en ook de Tweede Kamer gaat weer regelmatig met elkaar in debat. Een mooi moment om jullie even kort mee te nemen in de belangrijkste gebeurtenissen en ontwikkelingen van de afgelopen weken.

EU-voorstel platformwerk

Het is duidelijk dat Brussel zich steeds nadrukkelijker gaat bemoeien met nationale aangelegenheden en vraagstukken. Niet geheel verrassend kwam vorig jaar december de Europese Commissie met een voorstel om platformwerkers beter te beschermen. Het geduld met Uber en Deliveroo is in Brussel al geruime tijd op en in de nieuwe richtlijn eist de Europese Commissie dat platformwerkers dezelfde rechten en plichten krijgen als werknemers. Aangezien het vraagstuk omtrent platformwerk in meerdere Europese landen speelt, pakt Brussel nu de handschoen op om met duidelijke richtlijnen en criteria te komen die verheldering moeten brengen over de kwalificatie van de arbeidsrelatie.
In het voorstel worden vijf criteria opgesteld om te bepalen of er sprake is van werknemerschap of zzp-schap. Deze zijn als volgt:
1. Het platform bepaalt de beloning van de werkende;
2. Het platform stelt eisen aan het uiterlijk van de werkende (hij moet bijvoorbeeld een uniform dragen);
3. Het platform monitort de prestaties van de werkende via digitale middelen;
4. Het platform bepaalt de werktijden;
5. Het platform beperkt de mogelijkheden van de werkende om voor anderen te werken.

Mocht in de praktijk blijven dat er sprake is van twee of meer criteria, dan is het aan het platform om te bewijzen dat er toch sprake is van een zzp’er in plaats van een werknemer. Volgens berekeningen van de Europese Unie zal dit grote gevolgen hebben voor de Nederlandse schatkist, omdat geprofiteerd kan worden van miljarden aan belastingopbrengsten en sociale zekerheidspremies.

Nu zijn er wel wat fundamentele vragen die gesteld moeten worden bij dit voorstel en de hele discussie omtrent platformwerk. Want wat is nou eigenlijk de definitie van een platform? En gaat dit voorstel alleen over de aanpak van schijnzelfstandigheid bij platformwerkers, of gaat dit voorstel over de bemiddeling en classificatie van zelfstandigen in zijn algemeenheid? Afgelopen weken werd in ieder geval duidelijk dat alle politieke partijen het er over eens zijn dat dit voorstel effect gaat hebben op het zzp-vraagstuk in Nederland. De discussie wanneer er sprake is van een échte zzp’er speelt al langer in Nederland en vele pogingen om hier helderheid over te verschaffen zijn inmiddels gestrand en in de ijskast gezet. Die vermoeidheid is een extra reden om alert te zijn, omdat Den Haag niet te makkelijk akkoord moet gaan met dit voorstel en duidelijk de grens moet bewaken tussen kwetsbare platformwerkers en échte zelfstandigen. De kans is aannemelijk dat publieke rechtelijke instanties zoals de Belastingdienst en de Arbeidsinspectie deze criteria mogen gaan gebruiken om het vermoeden van werknemerschap te gaan toetsen en handhaven. Dat geeft direct aan dat het voorstel zich niet enkel richt op het beschermen van de kwetsbare platformwerker, maar dat het ook publiekrechtelijke instanties handvatten geeft om te starten met handhaving. We zullen daarom de ontwikkelingen op de voet moeten volgen en in een zo vroeg mogelijk stadium Kamerleden op de hoogte brengen van onze belangen en zorgen.

Hoofdlijnendebat Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Op donderdag 17 februari ging de Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid in debat met de nieuwe ministers van SZW over de plannen uit het coalitieakkoord. Diverse thema’s kwamen in het debat aan bod en met 19 fracties ging het af en toe alle kanten op. Gelukkig was er tijdens het debat ook aandacht voor thema’s die voor ons van belang zijn, zoals de webmodule, het handhavingsmoratorium en duidelijkheid omtrent de inhuur van zelfstandigen.

Voorafgaand aan het debat hebben we als HeadFirst Group input geleverd en aan verschillende Kamerleden gevraagd om meer duidelijkheid te scheppen over de verdere ontwikkeling van de webmodule en handhaving van de wet DBA. Het was goed om te zien dat partijen hier tijdens het debat op terugkwamen. De markt snakt na al die jaren naar duidelijke en uitvoerbare regels.

Alhoewel de minister niet direct antwoord gaf op onze vragen waren er zeker wat lichtpuntjes. Zo gaf de minister zelf aan dat slechts een klein percentage werkenden op de arbeidsmarkt een ‘kwetsbare zzp’er’ is en dat we ons vooral moeten richten op die sectoren waar de kans op schijnzelfstandigheid het grootst is. Dit heeft raakvlak met het Belgische model waar we eerder een rapport over schreven met ZiPconomy en ONL en ook pleiten we al langer voor sectorale handhaving. Ook heeft de minister beloofd om voor de zomer met een ‘breed plan’ te komen over de hervorming van de arbeidsmarkt en dit in een brief uiteen te zetten en te delen met de Tweede Kamer.