Terugblikken op het zzp-dossier 2024: VZN-voorzitter Cristel van de Ven over de polder en dat zzp’ers weldegelijk te verenigen zijn

Je merkt dat de politiek weer op nul moet beginnen. Dat is begrijpelijk, want het zzp-dossier is ingewikkeld en er is een enorme wisseling van de wacht geweest in de Tweede Kamer. Er zijn veel nieuwe mensen op het zzp-dossier. Ik zie dat de meeste Kamerleden zich nu aan het invreten zijn in dit dossier, maar dat heeft ook tijd nodig. Een Kamerlid zoals Thierry Aartsen (VVD) loopt al langer mee. Hij wil zich echt inzetten voor de situatie van zelfstandigen. Ook de BBB laat van zich horen voor de zelfstandigen. Bij de NSC zat een Kamerlid op het zzp-dossier met heel veel ondernemerservaring, maar Tjebbe van Oostenbruggen is recentelijk staatssecretaris geworden. Ik hoop dat alle Kamerleden ook voldoende de tijd krijgen – en nemen – om zich dit dossier eigen te maken. Daar ben ik wel een beetje sceptisch over. Dit kan grote gevolgen hebben voor de diepgang van de discussie. Redelijk recent hebben we een goed gesprek gehad met minister Van Hijum. Hij is oprecht geïnteresseerd in het zzp-perspectief. Hij is scherp en vraagt goed door. Maar ik zie het als een gemiste kans dat er in het regeerakkoord zo weinig aandacht is besteed aan het arbeidsmarkt- en zzp-dossier. Het beleid van het vorige kabinet is gewoon doorgezet en de insteek is behoorlijk klassiek: de vaste baan is de norm. Dat is uit de tijd. Een oplossing uit het verleden plakken op een actueel probleem. Dat gaat niet werken.

Het advies van de Raad van State was voor ons een hart onder de riem. In het najaar van 2023 kwamen wij al met een stevige reactie op de internetconsultatie. Veel van onze zorgen lees ik terug in dit advies. Het gedeelte over de verduidelijking van de arbeidsrelatie gaat niet voor de duidelijkheid zorgen en het ondernemerschap van de persoon is ondergeschikt. Bij VZN pleiten wij voor een moderne benadering, waarin het individuele ondernemerschap veel meer wordt meegenomen. De groei van het aantal zzp’ers laat zien dat het klassieke model niet meer werkt. Het is tijd om te erkennen dat we de geest niet meer terugkrijgen in de fles. We moeten naar een systeem toe waarin alle werkenden wat regelen voor arbeidsongeschiktheid, oudedagsvoorziening en ook scholing. Als je als zzp’er gebruik wilt maken van de ondernemersfaciliteiten die we hebben, dan kun je het daar aan koppelen, zodat je die andere dingen dan ook daadwerkelijk voor jezelf gaat regelen. Bijvoorbeeld door een bedrijfsbuffer aan te leggen van waaruit jij jouw ondernemers- en sociale risico’s afhecht. Zo stimuleer je duurzaam zelfstandig ondernemerschap. Dat is iets waar mens en maatschappij allebei veel aan hebben. Het tot op de letter definiëren van werknemerschap en ondernemerschap, zoals de minister nu probeert, gaat niet werken. Ga juist alle randvoorwaarden daaromheen goed organiseren. En fiks het issue van de sociale zekerheid. Zorg dat dat niet meer louter gekoppeld is aan het werknemerschap. Dat is toekomstgericht.

De eerste maanden verwacht ik heel veel gedoe, zeker rondom de handhaving. Het gaat echt niet lukken om al die zzp’ers weer terug in loondienst te krijgen. Ze willen het niet. En ik vrees dat de uitzend- en detacheringsconstructies die er nu komen, gaan leiden tot nog hogere personeelskosten. We worden op 1 januari wakker op een waterbed. De flexbordjes zijn her en der verhangen maar het vaste contract is nog steeds niet aan een opmars begonnen, omdat zowel veel opdrachtgevers als werkenden hier geen behoefte meer aan hebben. Uiteindelijk zullen we toch moeten erkennen dat er behoefte is aan flexibiliteit en autonomie. Dat opent hopelijk de deur naar een bredere discussie over hoe we de arbeidsmarkt anders gaan organiseren. Ik hoop dan ook dat we die fundamentele discussie in 2025 gaan voeren met elkaar. Hoe we écht werk maken van een ander stelsel met daarin een volwaardige rol en positie van zelfstandigen op die toekomstgerichte arbeidsmarkt.

*Minister van Hijum (SZW) heeft tijdens de begrotingsbehandeling Sociale Zaken en Werkgelegenheid een toezegging gedaan ‘nog eens goed’ naar de VBAR te kijken. Eerder was Van Hijum voornemens om het wetsvoorstel dit jaar nog naar de Tweede Kamer te sturen, maar hij heeft aangegeven nog te wachten op de beantwoording van prejudiciële vragen door de Hoge Raad in de zaak Uber/FNV. Dit is tussen de interview- en publicatiedatum gewijzigd.

*Dit interview maakt deel uit van een reeks, waarin het Public Affairs-team de afgelopen weken meerdere experts heeft geïnterviewd die nauw betrokken zijn bij onderwerpen rondom zzp’ers en de arbeidsmarkt. De serie bestaat uit zes interviews, die de komende weken gepubliceerd zullen worden.