Public affairs

Zelfstandig ondernemerschap is prima, zolang je voldoet aan de primaire kenmerken ervan: eigen opdrachten binnenhalen, verantwoordelijk zijn voor de uitvoering, geen werkinhoudelijke instructies ontvangen en dat je je tarief goed kan onderhandelen. Maar op het moment dat een zelfstandige hetzelfde werk doet als een werknemer, zonder sociale lasten af te dragen, dan wordt diegene feitelijk een concurrent van de werknemer. Dat is voor ons onacceptabel, want er moet wel echt een onderscheid zijn tussen de werknemer en de zelfstandige in onze ogen. Er is niets mis met flexibiliteit, zolang het geen verkapte kostenbesparing is. Flexibel zijn als werkende betekent in onze ogen niet automatisch zelfstandig ondernemer zijn. 

De internetconsultatie op de Zelfstandigenwet is recentelijk gesloten. We kunnen ons als FNV Zelfstandigen vinden in de reactie van de Stichting van de Arbeid. Wij zijn van mening dat de Zelfstandigenwet niet de duidelijkheid gaat bieden. Ook zijn we kritisch op de voorgestelde Commissie. Dan gaat iedereen straks natuurlijk naar die Commissie toe, want er blijven gewoon grijze gebieden bestaan. Ook is de Zelfstandigenwet minder duidelijk over het rechtsvermoeden op basis van een uurtarief. De VBAR is in dat opzicht beter uitgewerkt. Maar ook in dat wetsvoorstel wordt er een grens getrokken, en dan zijn er altijd groepen die net buiten de boot vallen. De vraag blijft dus wel hoeveel duidelijkheid beide voorstellen écht bieden. In het toetsingskader van de VBAR is de onderlinge weging tussen de criteria ook niet heel helder. De nadruk moet wat ons betreft liggen op de handhaving, die gelukkig hervat is begin dit jaar. Wat wij vooral zien, is dat de jarenlange vrijblijvendheid – door het handhavingsmoratorium op de Wet DBA – de markt heeft doen vervlakken. Nu het tij keert, begrijpen we dat de markt ervan geschrokken is, maar die schrik achten we overtrokken en vooral gebaseerd op gebrek aan echte kennis.

Contractneutraliteit klinkt aantrekkelijk, maar het leidt geheid tot verslechteringen, zeker als het gelijktrekken van zelfstandigen en werkenden in loondienst gepaard gaat met een afbouw van de bescherming van werkenden in loondienst. Daar zijn wij fel tegenstander van. Het moet niet zo zijn dat werknemers in moeten gaan leveren tot het niveau van basisvoorzieningen voor zelfstandigen. Het is niet voor niets dat we het zo goed geregeld hebben voor werknemers in Nederland. Contractneutraliteit mag geen reden zijn om de bescherming voor werknemers uit te hollen, dat is voor ons acceptabel. 

Het is van groot belang dat regelgeving daadwerkelijk wordt gehandhaafd. Er geldt nu toch een soort van dubbele onduidelijkheid – over wat er mag én over hoe er gehandhaafd wordt en wat de consequenties dan precies zijn. Dat moet worden weggenomen. Als je regels en wetten maakt, handhaaf ze dan ook. En verder moet de politiek knopen doorhakken en zaken daadwerkelijk gaan doen. Kijk bijvoorbeeld naar de komende verplichte basis arbeidsongeschiktheidsverzekering (BAZ). Daar zijn we al zo lang over aan het praten, ruim tien jaar. Zo’n verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering moet er gewoon komen omdat al 20 jaar blijkt dat zelfstandigen het gewoonweg niet geregeld hebben of geregeld krijgen. Nederland heeft een enorm hoge participatiegraad, maar een deel van die groep werkt nog steeds onder slechte voorwaarden. Dat moet beter. Zaken als werkloosheid, pensioen en arbeidsongeschiktheid moeten voor alle werkenden netjes geregeld zijn. Daar staan wij voor. 

Ook wetgeving voor zelfstandigen kwam uitgebreid aan bod. De VBAR, die binnenkort naar de Tweede Kamer gaat, moet meer rechtszekerheid bieden in de grijze zone tussen loondienst en zelfstandig ondernemerschap. Parallel aan de VBAR presenteerden VVD, CDA, D66 en SGP recent een initiatiefwet: de Zelfstandigenwet. Dat deze wetgeving afkomstig is van een coalitiepartij lijkt ongebruikelijk, maar Van Hijum onderstreepte het gezamenlijke doel: eerlijker regels en betere bescherming voor werkenden. Van Hijum liet ook de Europese druk op de behandeling van de VBAR (en de invoering van de VBAR voor 1 januari 2026) niet onbesproken, aangezien het wetsvoorstel onderdeel moet uitmaken van de beloofde hervormingen die Nederland zal bewerkstelligen volgens het Herstel- en Veerkrachtsplan (HVP). Het niet naleven kan ertoe leiden dat de Europese Commissie Nederland beboet en de uitbetaling van 600 miljoen van de in totaal 5,2 miljard euro in gevaar brengen.

Volgens de conjunctuurenquête van het CBS ervaart 34% van de ondernemers personeelstekorten als voornaamste belemmering in de bedrijfsvoering. Onvoldoende vraag volgt op afstand met 19%, financiële beperkingen staan op 10%, en tekorten aan productiemiddelen op 8%. Tegelijk ervaart 36% géén belemmeringen. De schaarste aan arbeidskrachten blijft dus dominant. 

De arbeidsproductiviteit. In 2023 en 2024 is die op macroniveau gedaald. De afgelopen jaren groeide de economie vooral omdat we meer uren zijn gaan werken maar dat is eindig. Een deel van de gewerkte uren komt bijvoorbeeld uit de groep pensioengerechtigden die langer doorwerken. We moeten toe naar meer waarde per gewerkt uur. Dat kan bijvoorbeeld via technologische ondersteuning en procesinnovatie. 

Laat ik allereerst benoemen dat het uitgangspunt van de WTTA, een vergunningsstelsel waarmee je het kaf van het koren probeert te scheiden, prima is. Maar we zijn er wel weer in geslaagd om er een ‘gedrocht’ van te maken. Denk bijvoorbeeld aan die 100.000 euro waarborgsom die gestort moet worden. Je krijgt straks letterlijk meer dan een miljard ‘stilstaand geld’ op de bank. Daarmee sla je de toetreding van nieuwe innovatieve ondernemers volledig plat.

De gedachte om malafide partijen te weren en toetreding moeilijk te maken begrijp ik wel, maar één ding wil maar niet doordringen: malafiditeit bestaat en zal er altijd blijven. En dit soort partijen hebben een duidelijk kenmerk: ze negeren de regels. En wat is het antwoord hierop? Nog meer regels. Maar hoe groot is de kans dat die malafide partijen zich nu dan wel aan de regels gaan houden? Nul. Het zadelt bonafide partijen op met nog meer regels en verplichtingen. Wat we aan het organiseren zijn, is het faciliteren van nog meer misstanden door de opstapeling van regels. Regeldrift werkt hier averechts, want het zorgt voor steeds meer kosten voor de bonafide ondernemers, waardoor het concurrentievoordeel van de malafide partijen alleen maar groter wordt, want zij houden zich immers niet aan de regels. Er is één ding echt belangrijk om misstanden tegen te gaan en dat is handhaving! Wij onderschrijven als NBBU dus de uitgangspunten, maar zijn wel kritisch op alle regels en verplichtingen die er nog eens bij zijn gekomen.

Binnen het ledenbestand van de NBBU is het bewustzijn hoog, maar ik heb het gevoel dat het ‘daarbuiten’ ontbreekt aan kennis. Daar maak ik mij overigens grote zorgen over. Ik vraag mij echt af of alle organisaties die hier straks mee te maken gaan krijgen voldoende op de hoogte zijn van alle details en verplichtingen. Dat geldt vooral voor bedrijven buiten de uitzend- en bemiddelingsbranche. Te veel ondernemingen weten niet dat de WTTA ook op hen van betrekking is. We moeten ons realiseren dat bijna ieder bedrijf die wel eens een werknemer uitleent, onder deze wet met al zijn verplichtingen gaat vallen. Er wordt gesproken over 15.000 tot 20.000 ondernemingen, maar ik ben bang dat die groep nog wel wat groter is.

Zoals ik net al aangaf onderschrijven wij de conclusies van het rapport van Roemer en de uitgangspunten van de WTTA. Dat hebben wij eerder ook richting de Tweede Kamer gezegd. Maar ook nog uitzendverboden in de wet amenderen gaat voor ons echt een brug te ver. Het is in veel sectoren ook praktisch onhaalbaar. Wij werken mee aan de WTTA, maar alsjeblieft leg ons niet nóg meer regels en verplichtingen op. Ga er dus niet nóg een keertje overheen. Wij zijn dus mordicus tegen een uitzendverbod. Want waar leg je dan de grens? Waar stopt een sector? Daar zullen wij de Eerste Kamer ook op wijzen.

Er was zeker aandacht: andere studenten keken naar herkwalificatie vanuit het perspectief van de sociale zekerheid of fiscale gevolgen. Mooie van dit thema is dat iedereen andere accenten plaatst in de benadering.  Die diversiteit onderstreept dat er nooit één eenduidige oplossing is.

Saai is het absoluut niet. Het mooie van dit thema en überhaupt van thema’s in het juridisch domein is de veelzijdigheid ervan: in ons allereerste studiejaar leren we dat ‘het afhangt van de omstandigheden van het geval’ de kern is van elk juridisch vraagstuk. Per casus, per sector en per jurisprudentie kunnen dezelfde feiten immers totaal verschillend worden beoordeeld. Zowel de Europese Unie als nationale wetgevers blijven nieuwe handvatten aanreiken, maar uiteindelijk blijft het altijd maatwerk.

 
​Binnen de WTTA mogen uitleners alleen arbeidskrachten ter beschikking stellen als zij een toelating hebben verkregen van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Om deze toelating te verkrijgen, moeten uitleners voldoen aan strikte eisen, waaronder het overleggen van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) en het stellen van een financiële borgsom van €100.000. Bedrijven die gebruik maken van uitzendbureaus, de zogenoemde inleners, mogen alleen zakendoen met uitzendbureaus die toegelaten zijn tot de markt. Een nieuwe toelatende partij, binnen het ministerie van SZW, zal namens de minister besluiten nemen over de toelating van uitzendbureaus. Deze partij kan ook uitzenders schorsen en een toelating intrekken bij ernstige misstanden.

Hoewel de WTTA brede politieke steun geniet, is er ook stevige kritiek geuit, met name over de toenemende regeldruk en de brede reikwijdte van de wet. Zo waarschuwde het Adviescollege Toetsing Regeldruk (ATR) begin 2025 dat de jaarlijkse regeldruk als gevolg van de WTTA kan oplopen tot maar liefst 143 miljoen euro. Dit bedrag komt voort uit verplichte administratieve lasten, zoals het verkrijgen van inspectierapporten, het aanhouden van financiële zekerheden, en de aanvraagprocedures voor toelating. Daarnaast is er zorg over de reikwijdte van de wet, die niet alleen uitzendbureaus raakt, maar ook andere vormen van arbeidsbemiddeling onder de WAADI . Die brede toepassing maakt de wet volgens critici disproportioneel belastend.

VVD-Kamerlid Aartsen gebruikte het debat om nadrukkelijk aandacht te vragen voor zijn initiatiefwet, die geïnspireerd is op wet- en regelgeving in België. Het voorstel werd op donderdagochtend gepubliceerd, slechts een paar uur voor het zzp-debat. De essentie van dit voorstel is dat er vooraf meer duidelijkheid komt of er sprake is van een zelfstandig ondernemer of werknemer. Ook komt er meer aandacht voor de positie van de zelfstandige zelf, in plaats van criteria en elementen binnen de arbeidsrelatie. Hiermee kan vooraf helderheid worden geboden en schijnzelfstandigheid voorkomen worden, aldus Thierry Aartsen.

De partijen D66, CDA en SGP steunen het initiatief van Thierry Aartsen. Kamerlid Vijlbrief (D66) benadrukte tijdens het debat dat het voorstel eindelijk een heldere juridische aanpak biedt voor de problematiek die al ruim vijftien jaar speelt rond zelfstandigheid en schijnzelfstandigheid.

Toch kreeg het voorstel van Aartsen niet alleen maar positieve reacties. Vooral de NSC en PVV waren uitgesproken kritisch, met name omdat zij vinden dat het voorstel niet aansluit bij de eerder gemaakte afspraken uit het Hoofdlijnenakkoord. In het Hoofdlijnenakkoord staat namelijk opgenomen dat er verder wordt gewerkt aan het wetsvoorstel VBAR.

Kamerlid Boon (PVV) was dan ook kritisch op Aartsen: “ik schrik ervan hoe makkelijk Aartsen over eerder gemaakte afspraken heen stapt.”. Ook Kamerlid Saris (NSC) gaaf aan dat “afspraak afspraak is” en dat NSC vasthoudt aan de afspraken uit het Hoofdlijnenakkoord. Dit maakte meteen duidelijk dat steun vanuit de coalitiepartners NSC en PVV voor het voorstel van Aartsen niet vanzelfsprekend is.