De arbeidsmarkt is continu in ontwikkeling. Met name de positie van zzp’ers blijft een onderwerp van debat, zowel in de samenleving als in de politiek. De vraag of iemand als zelfstandige ingehuurd mag worden, is niet altijd eenvoudig te beantwoorden. Recent onderzoek van SEO Economisch Onderzoek biedt nieuwe inzichten: door te kijken naar de kenmerken en uurtarieven van zzp’ers met zakelijke opdrachtgevers, wordt met dit onderzoek aangetoond dat veel kenmerken van werknemerschap zich voordoen bij zzp’ers met lage uurtarieven. Zij voldoen vaker aan criteria waarmee werknemerschap wordt aangemerkt. Dit zijn interessante inzichten en resultaten in het kader van wetsvoorstel Verduidelijking Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR). 

Meer kenmerken van werknemerschap bij laag uurtarief 

Het SEO-onderzoek richt zich op de kenmerken en tarieven van zzp’ers en brengt in kaart in hoeverre zij kenmerken van werknemerschap vertonen. De belangrijkste bevindingen zijn: 

• Zzp’ers met lagere uurtarieven hebben vaker te maken met werkinhoudelijke aansturing en organisatorische inbedding, kenmerken die passen bij een arbeidsrelatie. 

• Afhankelijk van de methode waarop het uurtarief wordt berekend, zou tussen de 15 en 28 procent van de zzp’ers onder een rechtsvermoeden van werknemerschap kunnen vallen bij een tarief van 32,24 euro per uur. 

• In sectoren als de bouw, creatieve industrie en zakelijke dienstverlening is het risico op schijnzelfstandigheid groter, doordat veel zelfstandigen afhankelijk zijn van één of enkele opdrachtgevers.

 

De VBAR en het rechtsvermoeden van werknemerschap 

De vraag hoe om te gaan met een duidelijker onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen, is een terugkerende discussie in politiek en samenleving. Het wetsvoorstel VBAR tracht de arbeidsrelatie te verduidelijken aan de hand van een toetsingskader en door een rechtsvermoeden van werknemerschap in te voeren. Dat laatste betekent dat bij een uurtarief van 33 euro of lager sneller wordt aangenomen dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Alhoewel het VBA-gedeelte op veel kritiek kan rekenen van zzp-organisaties, brancheverenigingen en politieke partijen, kent de R (rechtsvermoeden van werknemerschap) brede politieke en maatschappelijke steun.  

 

Het SEO-onderzoek laat zien dat een aanzienlijk deel van de werkenden met lage uurtarieven zich in een afhankelijke en kwetsbare positie bevindt. Dit maakt een voorstel zoals het rechtsvermoeden van werknemerschap onder een bepaald uurtarief een logisch vervolg op de geconstateerde problematiek.  

 

Sectorale verschillen en het belang van het rechtsvermoeden 

Niet in alle sectoren is het risico op schijnzelfstandigheid even groot. Het SEO-onderzoek toont aan dat er sectoren zijn waar werkenden structureel lage uurtarieven hanteren en deze werkenden vertonen ook meer indicaties van het werknemerschap. Deze sectorale verschillen onderstrepen het belang van een zorgvuldige wet- en regelgeving. Het rechtsvermoeden is een instrument dat misstanden kan tegengaan, terwijl het ruimte laat voor echte ondernemers om als zelfstandige te blijven werken. Dit is van belang om een balans te vinden tussen enerzijds de bescherming van werkenden met lage uurtarieven en anders de ruimte en vrijheid om te ondernemen.