De politieke discussie over de VBAR, de zaak Uber/FNV en de toekomst van het zzp-dossier. Wat heeft dit alles met elkaar te maken?

Advocaat-generaal (AG) Ruth de Bock komt eind september 2024 met een advies naar aanleiding van de prejudiciële vragen die gesteld zijn. In het advies stelt de AG dat het gezichtspunt ‘persoonlijk ondernemerschap’ slechts beperkt van betekenis is bij de beoordeling van arbeidsrelaties. Er wordt pas toegekomen aan dit gezichtspunt wanneer een toetsing aan de eerdere acht gezichtspunten uit Deliveroo geen uitsluitsel geeft over de vraag of een arbeidsrelatie als arbeidsovereenkomst moet worden aangemerkt. De nadruk moet liggen op de concrete werkrelatie zoals deze is op de werkvloer. Gedragen van de werkende in het economisch verkeer kunnen de ‘balans dus niet doen omslaan’. Dat het persoonlijk ondernemerschap van de werkende van beperkte betekenis is, sluit volgens de AG aan bij het conceptwetsvoorstel VBAR en bij het toetsingskader dat het Hof van Justitie van de EU heeft ontwikkeld voor de afbakening tussen ondernemers en werknemers. Ook bevestigt de AG dat de Wet AVV geschikt is voor collectieve acties zoals die van de FNV. 

De Hoge Raad is vrij om het advies van de AG wel of niet te volgen. In het Deliveroo-arrest werd de conclusie van de AG niet opgevolgd en kwam de Hoge Raad tot de conclusie dat alle omstandigheden van het geval meewegen bij het beoordelen van de arbeidsrelatie. Joost van Ladesteijn, advocaat arbeidsrecht bij Vertex Legal, kwam met een kritische reactie op het advies van AG De Bock.  

De antwoorden van de Hoge Raad op de gestelde prejudiciële vragen zijn van groot belang voor de politieke discussie over het zzp-dossier, het wetsvoorstel VBAR en het beoordelen van de vraag of er wel of niet sprake is van een arbeidsovereenkomst. Dit heeft dus niet alleen betekenis voor taxichauffeurs die werken via Uber, maar voor de bredere discussie over zzp’ers en de flexibele arbeidsmarkt.  

Gaat de Hoge Raad mee in het advies van AG De Bock, dan zal dat betekenen dat een overeenkomst sneller als arbeidsovereenkomst wordt aangemerkt. Aan het gezichtspunt ‘persoonlijk ondernemerschap’ wordt dan minder belang gehecht bij het beoordelen van een arbeidsrelatie. Dit is niet op één lijn met het Deliveroo-arrest, waar juist ‘alle omstandigheden van het geval in onderling verband bezien moeten worden’.  

Mocht de Hoge Raad het advies van AG De Bock niet volgen, dan zal het ‘persoonlijk ondernemerschap’ van de werkende zwaarder meewegen bij het beoordelen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Dit ligt dan op één lijn met het Deliveroo-arrest, waar het negende gezichtspunt een contra-indicatie is voor het werknemerschap. Dit heeft vervolgens gevolgen voor het wetsvoorstel VBAR, omdat de zogenoemde OP-criteria (ondernemerscriteria die toezien op de persoon zelf) secundair zijn ten aanzien van de criteria die toetsen op Werknemerschap (W) en Zelfstandigheid (Z) die alleen kijken binnen de arbeidsrelatie.  

De antwoorden van de Hoge Raad op de prejudiciële vragen worden met spanning afgewacht door juristen, beleidsmakers, sociale partners en de politiek. Het zorgt ongetwijfeld voor een volgend hoofdstuk in de al maar complexer wordende discussie wanneer er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Naar alle waarschijnlijkheid komt de Hoge Raad eind januari/begin februari met antwoorden.