Public affairs

Ik ben optimistisch. Ik denk – en bovenal hoop ik – dat het meevalt. Werken met zelfstandigen kan en mag gewoon. Maar ik zie dat de zorgen steeds meer toenemen in aanloop naar 1 januari 2025. Mijn oproep aan opdrachtgevers is dan ook: houd je hoofd koel, blijf rustig en dwing mensen niet massaal (in korte tijd) in loondienst. Gebruik de opheffing van het moratorium niet als excuus voor paniekvoetbal. Kijk naar wat er wél kan, regel een opdrachtbeschrijving netjes en op zo’n manier dat je gewoon met zelfstandigen kan blijven werken. Houd je aan de afspraken die je met elkaar maakt. Ik hoop vooral dat we die rust kunnen bewaren.

Ja, absoluut. Er is een enorm gebrek aan vernieuwing, en juist dat is hard nodig. We moeten fundamenteel anders gaan nadenken over de positie van zelfstandigen en onze arbeidsmarkt als geheel. Op sommige plekken is flex doorgeschoten, dat moeten we eerlijk toegeven. Maar vast is ook wel heel erg vast, daar moeten we ook een gesprek over gaan voeren. Dus over flex én vast. In het hoofdlijnenakkoord staan twee wetten genoemd: de WTTA en de VBAR. Als VVD staan wij achter de WTTA. In het hoofdlijnenakkoord staat wel dat ‘het het kabinet vrij staat om door te gaan met de VBAR’. Dat is iets anders dan er blind mee doorgaan en instemmen. Ik heb als VVD grote kritiek op die VBAR. En niet alleen de VVD, maar vele brancheverenigingen, zzp-organisaties en wetenschappers met mij. Daarom heb ik ook aan het kabinet gevraagd: overweeg het om de wet te splitsen, dan kan je alvast aan de slag met het rechtsvermoeden op basis van een uurtarief voor de basis van de arbeidsmarkt. En de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering is gewoon enorm ingewikkeld. Als VVD vinden wij de opt-out heel erg belangrijk. Zonder die opt-out kan een verplichte regeling er wat ons betreft niet komen. Maar we moeten verder kijken dan alleen dat. Het is tijd voor een moderne aanpak die zelfstandigen echt ondersteunt, zonder hen in een keurslijf te dwingen.

Het kabinet begon eindelijk te bewegen richting een zachte landing en de Kamer steunde dit. Daar was ik wel echt blij mee.

De zorgen van zelfstandigen die ik dagelijks in mijn mailbox ontvang. Dat raakt mij zeer. Mensen die hard werken en nu opdrachten verliezen, omdat organisaties het niet meer aan durven. Dat vind ik wel een dieptepunt.

Een fundamentele discussie over hoe we met zelfstandigen omgaan. De afgelopen jaren is het de politiek onvoldoende gelukt om een antwoord te formuleren op de vraag hoe wij om willen gaan met zelfstandigen op de arbeidsmarkt. Die vraag hebben we laten liggen. We moeten een serieus gesprek gaan voeren over een contractonafhankelijk stelsel. Dat is een mooie stip op de horizon en voor mij een belangrijk doel. En tot slot kijk ik concreet uit naar 21 januari. Dan organiseren wij als VVD een townhallsessie over de toekomst van zzp’ers, samen met onze politiek leider Dilan Yeşilgöz. Het lijkt me fantastisch om met een grote groep zzp’ers te spreken over hoe zij hun toekomst voor zich zien.

*Dit interview maakt deel uit van een reeks, waarin het Public Affairs-team de afgelopen weken meerdere experts heeft geïnterviewd die nauw betrokken zijn bij onderwerpen rondom zzp’ers en de arbeidsmarkt. De serie bestaat uit zes interviews, die de komende weken gepubliceerd zullen worden.

Mijn leerstoel heb ik expres ‘Duurzame inzetbaarheid van ondernemers’ genoemd. Als ik aan een ondernemer vraag: “wat betekent duurzame inzetbaarheid voor jou?”, dan begint de ondernemer te praten over wat hij of zij allemaal doet voor de medewerkers of het bedrijf. Ondernemers zijn continu bezig met het bedrijf draaiende houden, die is voor anderen aan het werk voor zijn gevoel, die is gewoon aan het ondernemen. Het thema is enorm belangrijk, we hebben er veel te weinig aandacht voor. En pas de laatste jaren is het thema echt meer gaan landen, maar ik sta ook al twintig jaar op het podium. Steeds meer komt het besef: als de ondernemer zich niet ontwikkelt, dan kan het bedrijf dat ook niet. Daar zit een directe link tussen.

Dan is wel direct de vraag: voor welke doelgroep doen we het precies? Er zijn bijna 2,6 miljoen inschrijvingen bij de Kamer van Koophandel. Ik denk dat veel ondernemers zullen denken: ik doe dat zelf wel. Ondernemers zijn natuurlijk ook eigenwijs, zelf ben ik dat wel in ieder geval. Misschien moet het niet direct bij de overheid liggen, maar juist meer bij brancheverenigingen. Die weten vaak veel beter wat er speelt in een bepaalde sector en snappen wat er nodig is. En duurzame inzetbaarheid is ook best een complex begrip. Volgensde literatuur bestaat het uit drie elementen: vitaliteit, werkvermogen en inzetbaarheid. Voor een werknemer blijft het vaak bij die drie, maar er komt nog een vierde element bij voor de ondernemer: het eigen bedrijf. En dat bedrijf moet ook gezond blijven en ontwikkelen. Dat bedrijf moet ook meebewegen. Technologische ontwikkelingen, juridische ontwikkelingen… Een werknemer heeft dat extra element niet.

Dat er binnen de SER een sterkere vertegenwoordiging voor zzp’ers is. Deze groep werkenden kreeg eerder niet automatisch een plek om mee te praten en inbreng te leveren bij het schrijven van rapporten en het opstellen van adviezen. Daar is nu echt verandering in gekomen.

Dat we door feiten en meningen door elkaar te halen er samen niet meer uitkomen. Zo voelt het voor mij. Er komen ook enorm veel prikkels op ons af en mensen zijn dan geneigd om iets beet te pakken en dat vast te houden. En in angst houden we vooral vast aan de negatieve dingen, maar we moeten juist kijken wat er wél kan. Dat hoort bij ondernemers. En door negativiteit los je geen dingen op, we losse dingen op door positiviteit en verbinding.

We hebben veel uitdagingen die in het nieuwe jaar gewoon doorlopen. Bijvoorbeeld de krapte op de arbeidsmarkt en de handhaving. Maar we moeten het samen oppakken en goede gesprekken voeren. We moeten meer begrip hebben voor elkaars situatie en oprecht meer interesse hebben in bijvoorbeeld die zzp’er. Waarom kiezen mensen nou voor het zzp-schap? Hoe gaan we invulling geven aan die behoefte aan autonomie en flexibiliteit? Door de juiste vragen te stellen, gaan we elkaar ook beter begrijpen. Daar zit de kern en ik hoop dat we in 2025 daarmee aan de slag gaan.

*Dit interview maakt deel uit van een reeks, waarin het Public Affairs-team de afgelopen weken meerdere experts heeft geïnterviewd die nauw betrokken zijn bij onderwerpen rondom zzp’ers en de arbeidsmarkt. De serie bestaat uit zes interviews, die de komende weken gepubliceerd zullen worden.

Je merkt dat de politiek weer op nul moet beginnen. Dat is begrijpelijk, want het zzp-dossier is ingewikkeld en er is een enorme wisseling van de wacht geweest in de Tweede Kamer. Er zijn veel nieuwe mensen op het zzp-dossier. Ik zie dat de meeste Kamerleden zich nu aan het invreten zijn in dit dossier, maar dat heeft ook tijd nodig. Een Kamerlid zoals Thierry Aartsen (VVD) loopt al langer mee. Hij wil zich echt inzetten voor de situatie van zelfstandigen. Ook de BBB laat van zich horen voor de zelfstandigen. Bij de NSC zat een Kamerlid op het zzp-dossier met heel veel ondernemerservaring, maar Tjebbe van Oostenbruggen is recentelijk staatssecretaris geworden. Ik hoop dat alle Kamerleden ook voldoende de tijd krijgen – en nemen – om zich dit dossier eigen te maken. Daar ben ik wel een beetje sceptisch over. Dit kan grote gevolgen hebben voor de diepgang van de discussie. Redelijk recent hebben we een goed gesprek gehad met minister Van Hijum. Hij is oprecht geïnteresseerd in het zzp-perspectief. Hij is scherp en vraagt goed door. Maar ik zie het als een gemiste kans dat er in het regeerakkoord zo weinig aandacht is besteed aan het arbeidsmarkt- en zzp-dossier. Het beleid van het vorige kabinet is gewoon doorgezet en de insteek is behoorlijk klassiek: de vaste baan is de norm. Dat is uit de tijd. Een oplossing uit het verleden plakken op een actueel probleem. Dat gaat niet werken.

Het advies van de Raad van State was voor ons een hart onder de riem. In het najaar van 2023 kwamen wij al met een stevige reactie op de internetconsultatie. Veel van onze zorgen lees ik terug in dit advies. Het gedeelte over de verduidelijking van de arbeidsrelatie gaat niet voor de duidelijkheid zorgen en het ondernemerschap van de persoon is ondergeschikt. Bij VZN pleiten wij voor een moderne benadering, waarin het individuele ondernemerschap veel meer wordt meegenomen. De groei van het aantal zzp’ers laat zien dat het klassieke model niet meer werkt. Het is tijd om te erkennen dat we de geest niet meer terugkrijgen in de fles. We moeten naar een systeem toe waarin alle werkenden wat regelen voor arbeidsongeschiktheid, oudedagsvoorziening en ook scholing. Als je als zzp’er gebruik wilt maken van de ondernemersfaciliteiten die we hebben, dan kun je het daar aan koppelen, zodat je die andere dingen dan ook daadwerkelijk voor jezelf gaat regelen. Bijvoorbeeld door een bedrijfsbuffer aan te leggen van waaruit jij jouw ondernemers- en sociale risico’s afhecht. Zo stimuleer je duurzaam zelfstandig ondernemerschap. Dat is iets waar mens en maatschappij allebei veel aan hebben. Het tot op de letter definiëren van werknemerschap en ondernemerschap, zoals de minister nu probeert, gaat niet werken. Ga juist alle randvoorwaarden daaromheen goed organiseren. En fiks het issue van de sociale zekerheid. Zorg dat dat niet meer louter gekoppeld is aan het werknemerschap. Dat is toekomstgericht.

De eerste maanden verwacht ik heel veel gedoe, zeker rondom de handhaving. Het gaat echt niet lukken om al die zzp’ers weer terug in loondienst te krijgen. Ze willen het niet. En ik vrees dat de uitzend- en detacheringsconstructies die er nu komen, gaan leiden tot nog hogere personeelskosten. We worden op 1 januari wakker op een waterbed. De flexbordjes zijn her en der verhangen maar het vaste contract is nog steeds niet aan een opmars begonnen, omdat zowel veel opdrachtgevers als werkenden hier geen behoefte meer aan hebben. Uiteindelijk zullen we toch moeten erkennen dat er behoefte is aan flexibiliteit en autonomie. Dat opent hopelijk de deur naar een bredere discussie over hoe we de arbeidsmarkt anders gaan organiseren. Ik hoop dan ook dat we die fundamentele discussie in 2025 gaan voeren met elkaar. Hoe we écht werk maken van een ander stelsel met daarin een volwaardige rol en positie van zelfstandigen op die toekomstgerichte arbeidsmarkt.

*Minister van Hijum (SZW) heeft tijdens de begrotingsbehandeling Sociale Zaken en Werkgelegenheid een toezegging gedaan ‘nog eens goed’ naar de VBAR te kijken. Eerder was Van Hijum voornemens om het wetsvoorstel dit jaar nog naar de Tweede Kamer te sturen, maar hij heeft aangegeven nog te wachten op de beantwoording van prejudiciële vragen door de Hoge Raad in de zaak Uber/FNV. Dit is tussen de interview- en publicatiedatum gewijzigd.

*Dit interview maakt deel uit van een reeks, waarin het Public Affairs-team de afgelopen weken meerdere experts heeft geïnterviewd die nauw betrokken zijn bij onderwerpen rondom zzp’ers en de arbeidsmarkt. De serie bestaat uit zes interviews, die de komende weken gepubliceerd zullen worden.

Het commissiedebat over arbeidsmarktbeleid in oktober. Het niveau van de discussie en het niveau van de vragen vond ik wel een dieptepunt. Dat had echt beter gekund.

Ik hoop dat de hoopvolle signalen van dit jaar verder worden uitgewerkt. Politiek gezien ben ik daar wat minder zeker van, aangezien de politieke situatie toch wat wankel is en binnen de coalitie zijn er de nodige spanningen. Ik verwacht dat het eerste halfjaar van 2025 turbulent zal gaan worden. De wensen van de politiek en het beleid van organisaties om af te schalen gaat voor confrontaties zorgen, want de productie moet gewoon door en we kampen met tekorten op de arbeidsmarkt. Het wordt dus zoeken naar een nieuw evenwicht en dan moet er ergens water bij de wijn worden gedaan. Er zijn heel veel plekken op die arbeidsmarkt waar zelfstandigen onmisbaar zijn geworden, wat overigens niet altijd even wenselijk is. Al met al gaat het heel interessant worden om die dynamiek te volgen.

*Dit interview maakt deel uit van een reeks, waarin het Public Affairs-team de afgelopen weken meerdere experts heeft geïnterviewd die nauw betrokken zijn bij onderwerpen rondom zzp’ers en de arbeidsmarkt. De serie bestaat uit zes interviews, die de komende weken gepubliceerd zullen worden.

De desinformatie die verspreid wordt. Dat schaadt het vertrouwen in de regels en in de uitvoerende instanties.

Ik hoop dat we een fundamentelere discussie gaan voeren over zelfstandig werkenden in bijvoorbeeld partnerstructuren en bij specialisten zoals zelfstandige chirurgen. Die juridische (kwalificatie)vragen zijn veel interessanter en complexer dan die over zzp’ers in de kinderopvang of het onderwijs. Daarnaast zou ik graag het gesprek op gang zien komen in de maatschappij en in de politiek over een herziening van het sociale zekerheidsstelsel en hoe mensen in loondienst en zelfstandigen hieraan bijdragen. En in het verlengde van mijn proefschrift is nog interessant dat de aandacht misschien niet alleen uitgaat naar de verschillen in fiscaliteit en sociale zekerheid, maar ook wordt verlegd naar de civielrechtelijke verschillen tussen werknemers en zelfstandigen. Je kunt je natuurlijk wel afvragen: had het gesprek over die verschillen niet eigenlijk al veel eerder gevoerd moeten worden, bijvoorbeeld bij de eerste aankondiging van de beëindiging van het handhavingsmoratorium?

*Dit interview maakt deel uit van een reeks, waarin het Public Affairs-team de afgelopen weken meerdere experts heeft geïnterviewd die nauw betrokken zijn bij onderwerpen rondom zzp’ers en de arbeidsmarkt. De serie bestaat uit zes interviews, die de komende weken gepubliceerd zullen worden.

De Kamer is terecht kritisch. Het handhavingsmoratorium werd in 2016 ingesteld omdat er geen duidelijke wetgeving was, dat is nog steeds niet veranderd. De Hoge Raad heeft met het Deliveroo-arrest de jurisprudentie verder ingekleurd, maar de wetgever is echt aan zet om te zorgen voor duidelijke wetgeving. In Nederland heb je het recht om in loondienst te werken, maar ook het recht om dat níet te doen. Dat verdient een goed juridisch kader.

Zeker. Bij mijn eerste debat vroeg Kamerlid Senna Maatoug van GroenLinks waarom de VVD, nota bene de partij van handhaving, zo tegen handhaving van de wet DBA was. Mijn antwoord was simpel: als er geen duidelijke wet is, kun je er niet op handhaven. Ik ben voor handhaving, maar alleen als er een goed wettelijk kader is. Als zelfs de rechtspraak zegt ‘benader het holistisch’, dan is het antwoord vaak ‘het hangt ervan af’.

Toen ik in de Kamer zat, vond ik het belangrijk om op te komen voor het recht op vrije keuze: je moet kunnen kiezen om ondernemer te zijn. Dat moet terugkomen in de VBAR. De Commissie Borstlap stelde: ‘vast minder vast en flex minder flex’ – meer balans in de arbeidsmarkt door vaste contracten flexibeler en flexibele contracten zekerder te maken. Maar zoals de VBAR er nu uitziet, sluit het nauwelijks meer aan op die visie. Dat is jammer. Het recht op ondernemerschap moet gewaarborgd zijn. De VBAR moet mensen niet dwingen tot werknemerschap als mensen dat niet willen.

Dan wil ik graag iets verder teruggaan dan 2024. Eind 2023 werd Josette Dijkhuizen kroonlid bij de SER, vanwege haar expertise op het gebied van zelfstandigen. Dat is een stap in de goede richting, om zo de belangen van zelfstandigen een betere plek in de polder te geven. Binnen de SER worden toch belangrijke lange termijn besluiten genomen met betrekking tot het sociaaleconomisch beleid in ons land.

Dat de VBAR, in bijna ongewijzigde vorm, naar de Raad van State is gestuurd. Als Kamerlid, en meerdere partijen met mij, was ik kritisch op de inhoud van de VBAR. Daar is toen naar mijn mening te weinig mee gedaan. Ook de internetconsultatie in het najaar van 2023 leverde veel kritische – en tegelijkertijd waardevolle – reacties op. De Raad van State is nu met een kritisch advies gekomen en kaatst de bal terug. Dat had in een eerdere fase al voorkomen kunnen worden door wijzigingen in het wetsvoorstel door te voeren.

Ik hoop dat de handhaving op schijnzelfstandigheid vooral de malafide partijen aanpakt en kwetsbare zelfstandigen gaat beschermen. Vooral aan de basis van de arbeidsmarkt doen de problemen zich voor. Dat segment verdient extra aandacht en hopelijk draagt handhaving op arbeidsrelaties daar op een positieve manier aan bij.

*Dit interview maakt deel uit van een reeks, waarin het Public Affairs-team de afgelopen weken meerdere experts heeft geïnterviewd die nauw betrokken zijn bij onderwerpen rondom zzp’ers en de arbeidsmarkt. De serie bestaat uit zes interviews, die de komende weken gepubliceerd zullen worden.

Om schijnzelfstandigheid te vermijden, is het essentieel om te voldoen aan diverse criteria en elementen die horen bij het zelfstandig ondernemerschap. Deze criteria omvatten onder andere:  

• Ondernemersrisico: zorg dat je zelf het financiële risico draagt voor jouw onderneming en de werkzaamheden die jij uitvoert. Commercieel risico is onderdeel van het ondernemerschap; 

• Zorg ervoor dat je als zzp’er bedrijfsinvesteringen doet van enige omvang. Denk hierbij aan investeringen in bedrijfsmiddelen zoals een laptop of investeringen in cursussen en trainingen; 

• Zorg ervoor dat je je daadwerkelijk als zelfstandig ondernemer gedraagt in het economisch en maatschappelijk verkeer. Denk hierbij aan het aantal opdrachtgevers dat je hebt en een actieve rol bij het verwerven van nieuwe klanten; 

• Het is van belang om contractuele afspraken ook daadwerkelijk uit te voeren in de praktijk. De praktijk is leidend, niet de afspraken op papier. ‘Wezen gaat voor schijn’ heet dat in juridisch jargon. 

Door te voldoen aan deze criteria, kan zelfstandigheid aangetoond worden en voorkomen worden dat de Belastingdienst de arbeidsrelatie als een arbeidsovereenkomst kwalificeert.  

Schijnzelfstandigheid is een complex en belangrijk vraagstuk. Voor zowel zzp’ers als opdrachtgevers is het essentieel om bewust te zijn van de juridische definitie, de risico’s, en de stappen die genomen kunnen worden om te zorgen voor de juiste kwalificatie van de arbeidsrelatie. Het zorgvuldig afwegen van alle relevante feiten en omstandigheden en het stimuleren van de ondernemerscriteria zijn cruciaal om daadwerkelijk te kunnen werken als zelfstandig ondernemer.

HeadFirst Group vindt het belangrijk om opdrachtgevers en zzp’ers te informeren over de laatste politiek-maatschappelijke ontwikkelingen. Kijk ons webinar terug over de opheffing van het handhavingsmoratorium en hoe je schijnzelfstandigheid kan voorkomen.