Wetgeving & politiek

GroenLinks-PvdA prioriteert zekerheid, ook voor zzp’ers: de partij wil schijnzelfstandigheid tegengaan door de handhaving te intensiveren en opdrachtgevers meer verantwoordelijkheid te geven. De partij is voorstander van het ‘werknemer, tenzij’-principe en zzp’ers kunnen alleen ingezet worden voor opdrachten die niet behoren tot de reguliere werkzaamheden van de organisatie. Ook dient er een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle zzp’ers te komen, inclusief een eerlijke bijdrage van de opdrachtgever en inkomensafhankelijke premie. Kandidaat-Kamerlid Mariëtte Patijn gaf in een interview met ZZP Kiest meer duidelijkheid over de plannen van de combinatiepartij.  

Het CDA pleit ervoor om de positie van de zzp’er te verduidelijken door wetgeving aan te passen. De Zelfstandigenwet wordt in het verkiezingsprogramma overigens niet expliciet benoemd. Wel dienen zzp’ers volgens het CDA verantwoordelijkheid te nemen voor een inkomensvoorziening bij arbeidsongeschiktheid en een toereikend pensioen. De Belastingdienst dient verder te gaan met het handhaven op schijnzelfstandigheid en een rechtsvermoeden van werknemerschap onder een bepaald uurtarief moet kwetsbare werkenden met lage uurtarieven meer bescherming bieden.  

Zzp’ers die bewust kiezen voor het zelfstandig ondernemerschap, moeten volgens DENK de ruimte krijgen om dit te doen. Er moet een werkbare wettelijke verankering komen van zelfstandigheid, zodat er geen onduidelijkheid meer is voor zzp’er en opdrachtgever. De partij is geen voorstander van het wetsvoorstel VBAR, maar spreekt ook niet expliciet de steun uit voor de Zelfstandigenwet. De partij wil verder dat er een betaalbare en collectief georganiseerde verzekering voor arbeidsongeschiktheid komt. DENK staat open voor een opt-out mogelijkheid.  

De ChristeUnie steunt de invoering van het wetsvoorstel VBAR, om meer duidelijkheid te geven aan opdrachtgevers en zzp’ers. De verschillen tussen zelfstandigen en werknemers moeten verkleind worden. Fiscale voordelen voor zelfstandigen worden in een verstandig tempo omgevormd naar één werkendenkorting en een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers is volgens de partij noodzakelijk.  

Uit het onderzoek onder 2.300 zzp’ers blijkt dat bijna 20% overweegt te stoppen, maar het merendeel blijft bewust kiezen voor ondernemerschap. Alternatieven zoals loondienst of detachering zijn weinig populair: slechts 8% stapte daadwerkelijk over. Hoewel 40% een alternatief contract kreeg aangeboden, heeft de helft daarvan nog geen keuze gemaakt. Waar mogelijk zoeken zelfstandigen liever naar samenwerking via een BV of coöperatie (27%).

Tegelijkertijd twijfelt een kwart over hun juridische status en ervaart 60% minder opdrachten sinds de strengere controles, vooral in de groep met een uurtarief tussen 76 en 100 euro die balanceert tussen autonomie en het risico op herkwalificatie. Zelfs in sectoren met de grootste druk – ICT, zorg en horeca – blijft de aantrekkingskracht van ondernemerschap sterk, wat cruciaal is gezien de structurele personeelstekorten in deze branches.

De discussie over schijnzelfstandigheid gaat verder dan wet- en regelgeving. Het raakt aan fundamentele waarden van onze arbeidsmarkt: keuzevrijheid, wendbaarheid en de meerkleurigheid van werkenden.

Wij zien het als gezamenlijke verantwoordelijkheid van politiek, beleidsmakers en markt om deze waarden in balans te brengen. Wij roepen op tot: 

• heldere toetsingscriteria die rechtszekerheid bieden voor zowel zelfstandigen als opdrachtgevers; 

• erkenning van de diversiteit onder zzp’ers, want er bestaat niet één type zelfstandige; 

• een duurzaam wettelijk kader dat zelfstandigheid waarborgt, mét de juiste bescherming. 

85 procent van de zzp’ers investeert in eigen onderneming. Dat is zeer positief. Denk aan kennis opdoen, nieuwe apparatuur aanschaffen, of producten verbeteren. Dit geeft weer dat het overgrote deel van zzp’ers zich bewust is van de noodzaak om ondanks de onzekerheid op de markt 

Opvallend is dat steeds meer zzp’ers ook investeren in zekerheid. In 2023 had 65 procent iets geregeld voor als ze arbeidsongeschikt raken, nu is dat 72 procent. Ook het aantal zzp’ers met een pensioenvoorziening nam toe, van 85 naar 88 procent. 

De helft van de zzp’ers volgde in de afgelopen twee jaar een opleiding of cursus. Twee jaar geleden was dat nog 45 procent. Daarnaast investeerde 36 procent in nieuwe of verbeterde producten of diensten, waarvan een kwart met inzet van kunstmatige intelligentie. 

In 2025 werft 7,8 procent van de zzp’ers opdrachten via digitale platforms. In 2023 was dat 5,7 procent. Van de platformgebruikers haalt inmiddels 21 procent vrijwel alle omzet (90 tot 100 procent) uit dat kanaal. In 2023 was dat nog 15 procent. Platforms zoals ons eigen Striive bieden immers een plek waar zowel vraag als aanbod op een effectieve manier samenkomt. 

Het fundamentele verschil tussen de VBAR en de Zelfstandigenwet zit in hun juridisch uitgangspunt. De VBAR bouwt voort op bestaande jurisprudentie, zoals het Deliveroo-arrest, en codificeert dit in wetgeving. De Zelfstandigenwet creëert een geheel eigen kwalificatiekader naast het arbeidsrecht. 

De VBAR blijft werkzaam binnen het bestaande systeem van artikel 7:610 BW, waarin de arbeidsovereenkomst wordt gedefinieerd, en streeft naar betere handhaafbaarheid. Er komt daartoe ook een algemene maatregel van bestuur (AMvB) met verdere invulling van de toetsingscriteria. De Zelfstandigenwet beoogt daarentegen artikel 7:610 BW uit te breiden met een aparte wettelijke erkenning van zelfstandigheid.

Het is nog onduidelijk of beide wetsvoorstellen politiek overleven. De VBAR ligt bij de Tweede Kamer, maar de behandelingsdatum is nog onzeker. Dit vanwege de aanstaande Tweedekamerverkiezingen. De druk op een snelle inhoudelijke behandeling in de Tweede Kamer wordt wel door het demissionair kabinet opgevoerd, aangezien de VBAR onderdeel is van de maatschappelijke hervormingen in het Herstel- en Veerkrachtsplan (HVP). Hierin beloofde Nederland tijdens de coronapandemie diverse hervormingen aan de Europese Commissie, in ruil voor 5,4 miljard euro aan steun. Als de VBAR het parlementair niet overleeft of te laat wordt ingevoerd (na Q2 2026), dan kan dat gevolgen hebben voor de uitbetaling van zo’n 600 miljoen euro. HeadFirst Group heeft zich eerder in 2025 kritisch geuit over de rol van de VBAR in het HVP. 

De Zelfstandigenwet moet daarentegen nog op de wetgevingsagenda komen. De verwachting is dat het voorstel, nu de internetconsultatie voorbij is, aangepast wordt en naar de Raad van State wordt gestuurd voor een technische reflectie. 

Beide voorstellen zijn echter onmiskenbare signalen dat de politiek, het maatschappelijk middenveld en de markt een einde wil aan de onduidelijkheid rondom de arbeidsrelatietoets. Wat hopelijk volgt, is een periode van herziening, waarin de balans tussen duidelijkheid, keuzevrijheid en bescherming opnieuw wordt gedefinieerd. 

Zelfstandig ondernemerschap is prima, zolang je voldoet aan de primaire kenmerken ervan: eigen opdrachten binnenhalen, verantwoordelijk zijn voor de uitvoering, geen werkinhoudelijke instructies ontvangen en dat je je tarief goed kan onderhandelen. Maar op het moment dat een zelfstandige hetzelfde werk doet als een werknemer, zonder sociale lasten af te dragen, dan wordt diegene feitelijk een concurrent van de werknemer. Dat is voor ons onacceptabel, want er moet wel echt een onderscheid zijn tussen de werknemer en de zelfstandige in onze ogen. Er is niets mis met flexibiliteit, zolang het geen verkapte kostenbesparing is. Flexibel zijn als werkende betekent in onze ogen niet automatisch zelfstandig ondernemer zijn. 

De internetconsultatie op de Zelfstandigenwet is recentelijk gesloten. We kunnen ons als FNV Zelfstandigen vinden in de reactie van de Stichting van de Arbeid. Wij zijn van mening dat de Zelfstandigenwet niet de duidelijkheid gaat bieden. Ook zijn we kritisch op de voorgestelde Commissie. Dan gaat iedereen straks natuurlijk naar die Commissie toe, want er blijven gewoon grijze gebieden bestaan. Ook is de Zelfstandigenwet minder duidelijk over het rechtsvermoeden op basis van een uurtarief. De VBAR is in dat opzicht beter uitgewerkt. Maar ook in dat wetsvoorstel wordt er een grens getrokken, en dan zijn er altijd groepen die net buiten de boot vallen. De vraag blijft dus wel hoeveel duidelijkheid beide voorstellen écht bieden. In het toetsingskader van de VBAR is de onderlinge weging tussen de criteria ook niet heel helder. De nadruk moet wat ons betreft liggen op de handhaving, die gelukkig hervat is begin dit jaar. Wat wij vooral zien, is dat de jarenlange vrijblijvendheid – door het handhavingsmoratorium op de Wet DBA – de markt heeft doen vervlakken. Nu het tij keert, begrijpen we dat de markt ervan geschrokken is, maar die schrik achten we overtrokken en vooral gebaseerd op gebrek aan echte kennis.

Contractneutraliteit klinkt aantrekkelijk, maar het leidt geheid tot verslechteringen, zeker als het gelijktrekken van zelfstandigen en werkenden in loondienst gepaard gaat met een afbouw van de bescherming van werkenden in loondienst. Daar zijn wij fel tegenstander van. Het moet niet zo zijn dat werknemers in moeten gaan leveren tot het niveau van basisvoorzieningen voor zelfstandigen. Het is niet voor niets dat we het zo goed geregeld hebben voor werknemers in Nederland. Contractneutraliteit mag geen reden zijn om de bescherming voor werknemers uit te hollen, dat is voor ons acceptabel. 

Het is van groot belang dat regelgeving daadwerkelijk wordt gehandhaafd. Er geldt nu toch een soort van dubbele onduidelijkheid – over wat er mag én over hoe er gehandhaafd wordt en wat de consequenties dan precies zijn. Dat moet worden weggenomen. Als je regels en wetten maakt, handhaaf ze dan ook. En verder moet de politiek knopen doorhakken en zaken daadwerkelijk gaan doen. Kijk bijvoorbeeld naar de komende verplichte basis arbeidsongeschiktheidsverzekering (BAZ). Daar zijn we al zo lang over aan het praten, ruim tien jaar. Zo’n verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering moet er gewoon komen omdat al 20 jaar blijkt dat zelfstandigen het gewoonweg niet geregeld hebben of geregeld krijgen. Nederland heeft een enorm hoge participatiegraad, maar een deel van die groep werkt nog steeds onder slechte voorwaarden. Dat moet beter. Zaken als werkloosheid, pensioen en arbeidsongeschiktheid moeten voor alle werkenden netjes geregeld zijn. Daar staan wij voor. 

Ook wetgeving voor zelfstandigen kwam uitgebreid aan bod. De VBAR, die binnenkort naar de Tweede Kamer gaat, moet meer rechtszekerheid bieden in de grijze zone tussen loondienst en zelfstandig ondernemerschap. Parallel aan de VBAR presenteerden VVD, CDA, D66 en SGP recent een initiatiefwet: de Zelfstandigenwet. Dat deze wetgeving afkomstig is van een coalitiepartij lijkt ongebruikelijk, maar Van Hijum onderstreepte het gezamenlijke doel: eerlijker regels en betere bescherming voor werkenden. Van Hijum liet ook de Europese druk op de behandeling van de VBAR (en de invoering van de VBAR voor 1 januari 2026) niet onbesproken, aangezien het wetsvoorstel onderdeel moet uitmaken van de beloofde hervormingen die Nederland zal bewerkstelligen volgens het Herstel- en Veerkrachtsplan (HVP). Het niet naleven kan ertoe leiden dat de Europese Commissie Nederland beboet en de uitbetaling van 600 miljoen van de in totaal 5,2 miljard euro in gevaar brengen.

Volgens de conjunctuurenquête van het CBS ervaart 34% van de ondernemers personeelstekorten als voornaamste belemmering in de bedrijfsvoering. Onvoldoende vraag volgt op afstand met 19%, financiële beperkingen staan op 10%, en tekorten aan productiemiddelen op 8%. Tegelijk ervaart 36% géén belemmeringen. De schaarste aan arbeidskrachten blijft dus dominant. 

De arbeidsproductiviteit. In 2023 en 2024 is die op macroniveau gedaald. De afgelopen jaren groeide de economie vooral omdat we meer uren zijn gaan werken maar dat is eindig. Een deel van de gewerkte uren komt bijvoorbeeld uit de groep pensioengerechtigden die langer doorwerken. We moeten toe naar meer waarde per gewerkt uur. Dat kan bijvoorbeeld via technologische ondersteuning en procesinnovatie.